Caravaggio: de man die kunst in een ander licht zag
In 1593 schilderde Caravaggio zijn vroegst bekende werk, Jongen die fruit schilt. Hoewel het schilderij precies weergeeft wat zijn naam suggereert, trekt het gebruik van licht en schaduw direct de aandacht. Er is geen zichtbare achtergrond, wat zeer ongebruikelijk was tijdens de baroktijd, en ongeveer de helft van het schilderij is verhuld in het donker. In die tijd deed niemand wat Caravaggio deed, en zijn werk werd door velen bewonderd. Het was baanbrekend.
De technische kunstterm voor dit indrukwekkende kleurcontrast is 'clair-obscur' of 'chiaroscuro', een letterlijke Italiaanse vertaling van 'licht-donker'. Het werd een soort handelsmerk van Caravaggio dat in al zijn werk was terug te zien, van zijn meesterwerk De roeping van Matteüs tot het hartverscheurende Salomé met het hoofd van Johannes de Doper. Het duurde niet lang tot schilders door heel Europa hem als inspiratiebron zagen.
Honderden jaren later heeft Caravaggio nog steeds een grote invloed op cinematografen, fotografen, filmregisseurs en andere creatievelingen buiten de beeldende kunst.
In een artikel voor The Guardian vertelde Martin Scorcese hoe "alle barscènes in Mean Streets zijn doordrongen" van de invloed van Caravaggio.Het fluorescerende rode licht geeft de bar een louche sfeer en de contrasterende duisternis laat uw fantasie de vrije loop over wat er achter de schaduwen verborgen zou kunnen zijn. Het lokt een gevoel van mysterie en gevaar uit voordat er ook maar een woord is gesproken.
In een discussie over de invloed van Caravaggio op films mag Francis Ford Coppola's 'The Godfather' natuurlijk niet ontbreken. De sfeer, belichting en kleur van bijna elke scène, vooral de thuiskantoorscène, zijn directe verwijzingen naar zijn werk. Pauzeer de film op elk willekeurig moment en het beeld zou zo een schilderij op zichzelf kunnen zijn.
Er zijn duizenden andere films waarin effectief gebruik wordt gemaakt van chiaroscuro-belichting; de film noirstijl van Sin City, de nachtscènes in Taxi Driver en zelfs de scènes met de Boze Heks van het Westen in De Tovenaar van Oz. Het sterke contrast tussen licht en donker creëert meteen een mysterieuze sfeer en roept een ongemakkelijk gevoel op bij het publiek, dat zich afvraagt wat er zich achter de schaduwen afspeelt. Ideaal voor thrillers en dramafilms.
In hetzelfde artikel voor The Guardian vertelt fotograaf David LaChapelle hoe "Caravaggio licht gebruikte als een fotograaf" en hoe "zijn schilderijen zijn bijgesneden als of ze foto's zijn".
Dit is geen toeval. Er zijn geruchten dat Caravaggio zijn hele studio in een enorme camera obscura had veranderd en dat hij een gat in het plafond had gemaakt waardoor het licht beelden van buiten naar binnen projecteerde op de muren. Uit nieuw onderzoek blijkt ook dat hij als eerste met chemicaliën experimenteerde om beelden op zijn doeken te branden.
Dit soort technieken zijn tegenwoordig vrij normaal onder fotografen, maar Caravaggio deed dit al 500 jaar geleden. Het is dus zacht uitgedrukt om hem een pionier te noemen.
Zelfs een half millennium later werpt de stijl van Caravaggio nog steeds zijn licht op de wereld. Tot op de dag van vandaag zijn er bijzonder veel regisseurs die hun inspiratie ontlenen aan zijn werk, waaronder grote namen als Scorcese en Christopher Nolan (kijk bijvoorbeeld eens naar dit beeld uitNolans Interstellar. Let de volgende keer dat je een film kijkt eens op het gebruik van chiaroscuro-belichting en probeer het zelf ook eens toe te passen op je foto's of video's!
